Eerste congres Al-Andalus

Een beetje geschiedenis

Iedere samenleving bestaat uit normen en waarden, al dan niet vastgelegd in wetten. Uitgangspunt is telkens dat ieder individu het recht heeft op leven, omdat de samenleving anders in chaos zou ontaarden. Daarnaast hanteerden culturen een morele visie: de mens is geen levenloos voorwerp, noch een dier, en heeft( onvervreemdbare) rechten. De Tien geboden uit de Bijbel kunnen als een eerste vorm van mensenrechten worden beschouwd al hadden ook de Egyptenaren al duidelijk omschreven leefregels. Ook filosofen uit de antieke Oudheid dachten na over mensenrechten. In de Middeleeuwen onderkende men in Europa het begrip natuurrecht of Lex Naturae: door God gegeven universele en morele waarden, waarop alle denkbare rechten zijn gebaseerd. Alhoewel theoretici nadachten over mensenrechten, bleef toepassing in de praktijk uit. In het dagelijks leven stonden verplichtingen en gehoorzaamheid voorop. De lijfeigene was gebonden aan zijn landheer, de landheer aan zijn vorst en iedere burger aan God en de Kerk. In het feodale systeem telde kortom het recht van de sterkste.

De Engelse rechtsfilosoof John Locke formuleerde een set aan basisbeginselen dat exemplarisch was voor het nieuwe denken: elk individu heeft universele rechten die heilig zijn. Ze mogen alleen ingeperkt worden als de nationale orde in gevaar is. De primaire functie van de overheid is deze mensenrechten te beschermen. Eind 18e eeuw hadden deze nieuwe ideeën ook politieke gevolgen. In de Amerikaanse Declaration of Independence werd voor het eerst gesteld dat iedereen gelijk is voor de wet. De Franse Revolutie van 1789 leidde zelfs tot de eerste universele mensenrechtenverklaring: de Verklaring van de Rechten van de Mens en de Burger. Gedurende de 19e eeuw werd eveneens vooruitgang geboekt. De afschaffing van de slavenhandel en het tekenen van de eerste Geneefse conventie inzake oorlogsrecht waren de grootste mijlpalen. Na de Eerste Wereldoorlog werd de Volkenbond opgericht, maar het beschermen van mensenrechten bleef al die tijd een nationale zaak. Pas na de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog vond internationalisering van mensenrechten plaats. De oprichting van de Verenigde Naties met als doel de wereldvrede te handhaven werd al gauw gevolgd door de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens in 1948.

Mensenrechten in de islam

De islam ontstond in een tijdperk waarin het individu in de samenleving zich niet bewust was van zijn rechten. Met de komst van de islam verandert het sociale klimaat: elke plicht is gekoppeld aan een recht en vice versa. Daarom zijn de geboden in de islam gebaseerd op plichten en rechten.
De islam is met een volledig en compleet systeem gekomen die op een correcte wijze met de aard van de mens als individu overeenstemt. Hierbij zijn er verschillende niveau’ s te benoemen die orde scheppen in het systeem van rechten en plichten. Op sociaal niveau zijn de handelingen van de mens geordend ten behoeve van de bevrediging van zijn instincten en behoeftes. De religieuze uiting van de rechten van het individu vindt men in zijn relatie met de schepper, de basis hiervoor is de geloofsbelijdenis en de aanbidding.
Een dergelijke ordening kunnen we ook op politiek niveau vinden, de relatie tussen de regeerder en zijn onderdanen en de relatie van de islamitische staat met andere staten is nauwkeurig omschreven in het Islamitisch recht.
De islam heeft de moslim aanbevolen om die regels te halen uit de openbaring die de profeet Mohammed (vzmh) heeft gekregen. Door het bestuderen van de goddelijke bewijzen en wat er uit is voortgekomen is voor de geleerden gebleken dat alle rechten voor de mens door de islam zijn gewaarborgd, die drie aspecten behelzen; de belangen, behoeftes, en verbeteringen. Deze drie begrippen zijn gebundeld in wat wij de sharia, de islamitische wetgeving, noemen.
Het stereotypisch beeld dat er heerst van de sharia is die van een intolerante en onrechtvaardige wetgeving, waarin handen afhakken en steniging de belangrijkste kern lijken te vormen. Dit beeld is niet alleen oppervlakkig, het doet totaal geen recht aan de verscheidenheid binnen die wetgeving, aangezien er binnen de sharia ook verschillende interpretaties en meningen te vinden zijn. Bovendien is elke straf gebonden aan achterliggende doelen en specifieke eisen, welke weer afhankelijk zijn van de situatie. Een rechter kan bijvoorbeeld in een zelfde zaak verschillende uitspraken doen, afhankelijk van bijzondere omstandigheden van de betrokkenen.
Het islamitisch recht (Sharia) is gebouwd op een zorgvuldig doordachte manier. Het is een goddelijke constructie die rekening houdt met zowel het mensenleven op aarde als in het hiernamaals.Daarom heeft de sharia de prioriteiten gesteld op een nauwkeurige volgorde: Het handhaven en beschermen van; de godsdienst, het menselijk wezen, het verstand, het nageslacht, en bezittingen. Zonder die vijf essentiële belangen waarvan het leven van het individu afhankelijk is en waarop een stabiele en oprechte samenleving is gebouwd, komt het levenssysteem van de mens in gevaar.Op de eerste plek staat dus het handhaven van de godsdienst, dit is zowel een recht als een plicht van de moslim. Godsdienstvrijheid is gewaarborgd, de islam dwingt niemand om tot de islam toe te treden. Allah heeft gezegd:

"In de godsdienst is geen dwang. Redelijk inzicht is duidelijk onderscheiden van verdorvenheid..." (soerat Al-Bakara, vers 256 )

De moslim zelf heeft zowel het recht om voor zijn geloof op te komen, als de plicht, indien hij hierop aangevallen wordt, zoals bijv. tijdens de Reconquista toen de moslims in Andalusië moesten kiezen tussen zich bekeren tot het christendom of het riskeren van zijn eigen leven.
Dit brengt ons op het tweede belang, namelijk het handhaven van het menselijk wezen. De islam bevat goddelijke regels die de mens beschermen, Allah (swt) heeft het doden van een mens en iedere vorm van agressie verboden.
Ten derde : het handhaven van het verstand. De islam heeft het verstand en het verwerven van kennis een superieure gradatie gegeven. Hij heeft van het verstand de basis van verplichtingen gemaakt en heeft zelfs de mens gestimuleerd om het te gebruiken bij het zoeken naar het juiste credo om tot overtuiging te komen. Alles wat de functie van het verstand kan beïnvloeden zoals het drinken van alcohol en het gebruik van drugs en het verrichten van magie heeft de islam verboden. Ten vierde: het handhaven van het nageslacht. Het vermenigvuldigen van het nageslacht en het trouwen wordt daarom ook door de islam aangemoedigd.
Ten vijfde: het handhaven van bezittingen. De Islam heeft de middelen van bestaan bepaald en de mens gestimuleerd om zijn geld op een legale manier te laten groeien. Tegelijkertijd geeft de islam de armen het recht om geld van de rijke mensen te eisen etc. Het geld en de individuele eigendom worden door de regels van de islam gewaarborgd zoals het verbieden van diefstal en het leggen van zware straffen hierop, dit ook zeker weer verbonden aan en afhankelijk van de situatie.
De Profeet Mohammed (vzmh) is de eerste in zijn tijd die de rechten van de mens openlijk heeft gedeclareerd. Veertien eeuwen geleden, tijdens zijn eerste en laatste bedevaart naar Mekka, hield hij zijn laatste preek, waarin hij allereerst de gelijkwaardigheid tussen de kinderen van Adam benadrukte, ongeacht geloof of huidskleur:

‘ Een Arabier staat niet boven een niet-Arabier; en een blanke niet boven een kleurling; en een kleurling niet boven een blanke ... De enige maatstaf heeft betrekking op vroomheid en goede daden.’

Tevens komt het beschermen van de mens aan bod:

‘ Doe niemand kwaad, zodat niemand u kwaad zal doen. Weet dat u later Allah zal ontmoeten en dat u Hem verantwoording schuldig bent ...’ U zult niet onrechtvaardig zijn en niet onrechtvaardig lijden ...

De rechten van de moslimvrouw die vaak in Westerse ogen wordt gezien als ondergeschikt en verwaarloosd ten opzichte van de man, is expliciet genoemd in de preek van de Profeet (vzmh):
"Weet dat u rechten hebt aangaande uw vrouwen, maar dat zij die ook hebben ten aanzien van u. Weet dat ze dankzij de toestemming en het vertrouwen van Allah uw vrouwen zij. Behandel ze goed, wees aardig voor ze, want ze zijn uw partners en toegewijde compagnons..."

Wat betreft het vijfde belang, de bezittingen zegt de Profeet (vzmh): "Geef de goederen, die u zijn toevertrouwd, terug aan hun rechtmatige bezitters."
Deze aanbevelingen van de Profeet zijn afgeleid uit de Koran. Allah zegt in soera 49:
"13. O mensheid. Wij hebben jullie geschapen uit een man en een vrouw. Wij hebben jullie tot volken en stammen gemaakt, opdat jullie elkaar leren kennen. Voorwaar, de meest edele van jullie is bij Allah degene die het meest (Allah) vreest. Voorwaar, Allah is van alles op de hoogte, Alwetend."

Tot slot, Ik kan het absoluut niet beter verwoorden dan dit vers al heeft gedaan. Onze vereniging gaat uit van dit goddelijke principe: gelijkwaardigheid, respect en het opbouwen van een dialoog die iets bijdraagt en niet alleen resulteert in nog meer onnodige confrontaties. Ik roep iedereen in deze zaal op om een bijdrage hieraan te leveren, startend met het debat over mensenrechten die aan het eind van deze middag zal plaatsvinden.

M.W.Jabri
Bilthoven, 10 december 2006