Vrijheid in de Islam

Een van de universele  waarden die de Islam heeft erkend en gewaarborgd, maar bovenal  heeft verspreid onder de mensen is vrijheid. Vrijheid lijkt een abstract en vaag begrip, de oorspronkelijke betekenis van het woord was ook het verlost zijn van slavernij. Echter, het woord heeft een betekenisuitbreiding gekend die allesomvattend is.
In de Islam houdt het simpelweg in: het wegnemen van alle soorten dwang, onderdrukking en vernedering van de mens.
De islam richt zich op gedrag dat niet in tegenstelling is met de schepping, maar juist wat daar mee overeenstemt.Vanuit filosofisch oogpunt is dit een essentieel aspect. Hij die het universum met bepaalde principes en regels heeft geschapen,  heeft bij de mens ook de behoefte en het verlangen gecreërd om vrij te zijn. Kortom, volgens de Islam wordt de mens geboren met het instinct om vrijheid te kunnen kiezen. Wij lezen in de Quran, in soera 91, vers 7  tot 10 het volgende:

7. Bij de ziel en Wie haar vervolmaakt heeft.

8. Hij die haar haar zondigheid en haar vrees ( voor Hem) bijgebracht heeft.

9. Voorwaar, hij die haar (de ziel) loutert, zal welslagen.

10. En waarlijk verliest hij, die haar bederft.   

De geleerden hebben deze versen uitgelegd als volgt: de mens heeft het vermogen gekregen om te denken, hij kan verschil zien tussen goed en slecht, hij kan zelf beslissen voor zichzelf en zijn ziel.
Het schenden van de vrijheid, is het schenden van iets natuurlijks waar de mens mee is geboren. Dit resulteert in een tegenstelling tussen het natuurlijke en het maatschappelijke. Aangezien vrijheid in ons is verinnerlijkt, is het evident dat de mens tegen de schending hiervan in opstand komt. Als de mens wordt onderdrukt, dan verliest hij automatisch het recht om verschillende standpunten en opvatingen te verkennen, en daardoor kan hij zijn eigen ideeen moeilijk met andere meningen vergelijken. Hij zal dan natuurlijk op zoek gaan naar minder openbare manieren en plekken waar hij zijn eigen mening wel kan ontplooien.
Vrijheid is een samenkomst tussen het persoonlijke en het maatschappelijke, wat leidt tot harmonie. Als de mens innerlijke harmonie en harmonie met de buitenwereld bereikt, dan is hij verlost van alle tegenstrijdigheden en wordt hij pas echt vrij.
Wat betreft de vrijheid van meningsuiting, er staat nergens in de Quran een vers dat de uiting van dit recht zou kunnen belemmeren. Integendeel, er zijn veel verzen en aanwijzingen waarin God van de mens verlangt om zijn stem te laten horen en in discussie te gaan met de ander. Dit geldt bovendien niet alleen voor de mens, zelfs de duivel had dit recht gekregen.
In soera 38, vers 75 tot 83 wordt een schitterende dialoog beschreven tussen God en de duivel, nadat de laaste had geweigerd om voor Adam, de eerste schepping, te buigen:

Hij zei : O Iblies, wat verhindert jou je eerbiedig neer te buigen voor wat ik eigenhandig geschapen heb? Ben jij hoogmoedig of behoor jij tot hen die de overhand hebben? Hij zei: ik ben beter dan hij, U hebt mij uit vuur geschapen en hem hebt u uit klei geschapen. Hij zei: Ga hier weg, jij zult door steniging vervloekt zijn! En mijn vloek zal tot de oordeelsdag op je rusten. Hij zei: Mijn Heer, verleen mij uitstel tot de dag waarop zij worden opgewekt. Hij zei: Jij behoort bij hen die uitstel hebben gekregen tot de dag van de vastgestelde tijd.
God gaf de duivel de kans om zijn gedrag te verklaren, en zijn mening te uiten.Verdient de mens dit dan ook niet?
In de universele verklaring van de rechten van de mens staat in artikel 1: Alle mensen worden vrij en gelijk in waardigheid en rechten geboren.
In het islamitische jaar 15, oftewel 636 na Chr. stond dit artikel al aan de basis van de socio-politieke wetgeving van de derde khalief na de profeet Mohammed, de zeer bekende khalief Omar Ibn ElKhattab, die bekend stond om zijn rechtvaardigheid. Er kwam een christelijke man uit Egypte naar hem toe in El Medina die bescherming zocht. Omar vroeg hem naar de reden van zijn komst. De man zei: O heer, uw burgemeester in Egypte had een paardenwedstrijd georganiseerd, ik liet mijn paard ook aan deze spelen deelnemen en ik heb gewonnen. Maar de zoon van de burgemeester beweerde dat zijn paard de eerste was. Ik beweer bij God dat de mijne had gewonnen, en de toeschouwers waren mijn getuigen. De zoon van de burgemeester pakte zijn zweep en sloeg mij en zei: Pak aan, van de eervolle zoon van de burgemeester!

Omar zei na dit verhaal geen woord meer, behalve: ga zitten. Hij schreef naar zijn gezant in Egypte om zich onmiddelijk te melden samen met zijn zoon. Eenmaal bij hem aangekomen, gaf Omar een zweep aan de Egyptenaar en zei tegen hem: Hier, pak je recht en sla de eervolle zoon van onze burgemeester.Toen hij  klaar was, zei Omar: neem je recht ook van zijn vader, want het is mede door zijn macht dat zijn zoon zich heeft misdragen. De man zei: Nee mijn heer, ik heb mijn eer terug. En toen zei Omar zijn bekende zin: ‘ Hoe hebben jullie van mensen slaven kunnen maken, terwijl hun moeders hun vrij hebben gebaard’ .

Tot slot, wij geloven van nature in vrijheid en wij streven naar een rechtvaardige vorm van vrijheid, voor iedere burger ongeacht zijn ras, geloof, ideologie of cultuur. De mens is vrij geboren,echter zijn vrijheid eindigt daar waar de vrijheid van een ander begint: laten we met zijn allen vandaag, op de dag van de vrijheid, een belofte doen aan elkaar: toon niet alleen respect voor de ander,maar wees ook solidair, dus verdedig in eerste instantie de vrijheid van je medemens alvorens die van jezelf te beschermen.

Door: Mohammed Wahid Jabri (plaatselijke Imam De Bilt/Bilthoven)
Bilthoven, 5 mei 2005