Derde Congres Al-Andalus

Alhoewel te verwachten is dat vooral vrouwen zich voor zo’n dag zullen melden, was de opkomst tussen mannen en vrouwen vrijwel gelijk.

De dag werd geopend door een korte maar treffende recitatie uit de edele Quran. Hierna volgde een korte introductie van de dag door de dagvoorzitster Sara Jabri. Na de introductie zou het thema ‘de vrouw’ geïntroduceerd worden middels een korte kijkje in het leven van Yamila Abou. Helaas was Yamila Abou deze dag geveld door de griep en heeft daarom de dagvoorzitster haar verhaal verteld. Het verhaal van Yamila Abou visualiseerde de rolverdeling tussen haar moeder en haar vader, waarbij de nadruk werd gelegd op de rol van haar moeder. Een stukje uit haar verhaal volgt hieronder ter illustratie:

"Ik luister dit allemaal aan, vanaf de achtergrond en wat ik nou zo bijzonder vind aan deze discussie van mijn ouders, is dat mijn moeder met haar zachtaardigheid, totaal tegenover mijn vader staat, maar juist ook door die zachtaardigheid wel rekening met hem houdt en hem vertegenwoordigd. Ze herhaalt vaak letterlijk tegen de kinderen wat hij zegt in een discussie, alleen plakt ze er altijd ook haar eigen woorden aan vast en maakt er een gemixte preek van. Aan de andere kant, ik heb mijn vader dit nog nooit horen doen, als hij tegen de kinderen preekt. En hij gebruikt al helemaal niet m’n moeders woorden letterlijk, als ze het oneens zijn. Ik ben het vaker eens met mijn vader, maar heb altijd al bewondering gehad voor m’n moeders tactiek om m’n vaders oordeel ook mee te nemen in de praktijk. "

Uit de reacties van het publiek viel te herleiden dat menigeen zich kon identificeren met Yamila’s verhaal.
Na deze inleiding was er ruimte ingelast voor een lezing over…u raadt het al: de vrouw in de islam. Tijdens deze lezing werd de rol van de vrouw belicht zoals dat door de islam gekend wordt. Ook werden er een aantal misvattingen - die onder meer door de media verspreid worden- gereviseerd.
De lezing :    " De vrouw tussen de materialistische beschaving en de Islam."

De relatie tussen individuen in het leven is net als het verband tussen letters. Als wij de letters niet aan elkaar verbinden en in een bepaalde taalorde stellen, krijgen wij geen taalstructuur, noch begrippen of een zekere gevoelsbeschrijving. De individuen kunnen geen gemeenschap vormen als ze niet aan elkaar gehecht zijn door middel van relaties, activiteiten, wederzijdse afhankelijkheid etc. Dit zijn de pilaren waarop een maatschappij wordt opgebouwd. Deze bouwstenen kunnen gevormd worden op basis van:
1. Geloof in de brede zin van het woord: dit is de sterkste band die individuen kan veranderen in een eenheid.
Een overlevering van de profeet Mohammed (vzmh) luidt als volgt: ‘De gelovigen zijn door liefdadigheid voor elkaar als één lichaam, indien een lichaamsdeel ziek is, dan is het hele lichaam ziek’.
Het geloof heeft in die zin een zekere psychologische, emotionele, maar zeker ook een praktische uitwerking bij allerlei soorten menselijke relaties:
" En de gelovigen, mannen en vrouwen, zijn vrienden van elkander. Zij sporen aan tot het goede en verbieden het kwade en houden het gebed en betalen de Zakaat en gehoorzamen Allah en Zijn boodschapper. Dezen zijn het, wie Allah barmhartigheid zal betonen.Voorzeker, Allah is Almachtig, Alwijs.( Vers 71/ soera 9 Attawba )
In dit vers staat duidelijk aangegeven dat de verantwoordelijkheid voor het opbouwen en verbeteren van de maatschappij zowel bij de man als de vrouw ligt.  
2. Wetgeving: het geheel aan regels en artikelen die orde en regelmaat aanbrengen aan het gedrag van burgers, die gerespecteerd moeten worden door elk individu, soms zelfs door dwang. De islamitische wetgeving wijkt niet af van dit principe, met het verschil dat de bron anders is, namelijk de Quran en de overlevering van de profeet (vzmh). Binnen deze islamitische visie is er rekening gehouden met de innerlijke en lichamelijke natuur van de mens. Er is een specifieke wetgeving voor de man, voor de vrouw en daarnaast is er ook een gezamenlijke wetgeving voor beide partijen, dit zal ik later toelichten.
3. Tradities en gebruiken: elke gemeenschap heeft zijn eigen karakteristieken. De islamitische cultuur heeft zijn eigen particulariteiten die haar verschillen van andere culturen. Deze kenmerken moeten in zekere zin gewaarborgd worden, wil men een eigen identiteit kunnen vormen én behouden. Alhoewel ik hier moet benadrukken dat ik hier spreek over tradities die hun oorsprong vinden in de islam en niet over ‘regiogebonden’ tradities, die vaak losstaan van of zelfs tegenstrijdig zijn met islamitische principes.
4. Behoefte aan wederzijdse belangen: de drijfveer voor mensen om in contact met elkaar te komen is de onmisbaarheid van de ander. Door dit contact kan men zichzelf en anderen van nut zijn, zoals het volgende vers verduidelijkt: ." Delen deze de barmhartigheid van uw Heer uit? Wij zijn het, Die in het tegenwoordige leven middelen van bestaan onder hen uitdelen en Wij verheffen sommigen hunner boven anderen in graden, opdat sommigen hunner anderen te werk mogen stellen.(Vers 32 .Soera 43 A-zokhrof)
Uit dit alles blijkt heel duidelijk dat de samenleving alleen kan bestaan door een band tussen de individuen. Die samenleving bestaat zowel uit mannen als vrouwen, hoe kan het dan dat het zwaartepunt bij de mannelijke component ligt?  Moeten we de reden zoeken achter de paternalistische ‘heerschappij’ die al van de Oudheid stamt? Of is religie de hoofdoorzaak, zoals men beweert over de islam? Of is het de materialistische instelling van mensen die alle normen en waarden vernietigd heeft?
Voordat wij over de rol van de positie van de vrouw in de islam kunnen praten, wil ik eerst een aantal statistieken uit verschillende onderzoeken noemen:
In het rapport van het Agence France-Presse blijkt dat 70% van de 3.1 miljard mensen die onder de armoedegrens leven in de wereld vrouwen zijn, er zijn ongeveer 3 .2 miljard analfabete vrouwen in de wereld. Elke 8 seconden ondergaat een vrouw in Amerika een vorm van mishandeling, elke 6 minuten wordt er een vrouw verkracht. 
Hieraan kunnen we toevoegen dat een half miljoen vrouwen in de wereld elk jaar sterft tijdens een zwangerschap en de bijgaande symptomen, en jonge vrouwen vormen 40% van dat cijfer.Het loon van 828 miljoen vrouwen die een economische activiteit uitoefenen, is 30 tot 40% minder dan die van het loon van mannen voor dezelfde verrichte arbeid :Volgens een ander verslag:
Op basis van een studie door het US Department of Justice vinden er elk jaar 310.000 gevallen van verkrachting of poging tot verkrachting plaats.
Dit is maar een kleine greep uit een veelvoud van  enquêtes over de maatschappelijke positie van vrouwen, waaruit blijkt dat de ontwikkelde landen, die zichzelf vaak zien als een zogeheten role-model voor ontwikkelingslanden, net zo hard te kampen hebben met problemen op dit gebied. Hier komen we in ieder geval ook op terug in het debat.

De aanval op de islam vanuit de vrouwenkwestie
De kwestie van de vrouw in de islam is één van de belangrijkste speerpunten voor diegenen die de islam willen aanvallen en de islamitische wet beschuldigen van onrechtvaardigheid jegens de vrouw. Er zijn mijns inziens twee oorzaken voor dit standpunt:
1-    Het niet kunnen onderscheiden van de normen, waarden en regels van de islam tegenover tradities en gewoontes die in een islamitische gemeenschap zijn verankerd. Menigeen schetst het beeld van de moslimvrouw op een simplistische wijze, door bijv. het afbeelden van een achtergesteld, analfabetisch boerenmeisje in Somalie en daar vervolgens een islamsticker op te plakken.
2-    Onwetendheid over de islam. Vooral in het Westen staat de islam gelijk aan terrorisme, bloedvergieten, achterlijkheid etc., het is een eindeloze waslijst. Men neemt niet de moeite om verder te denken én te kijken.
De Duitse president Roman Herzog (CDU) zei het volgende in 1995 tijdens het uitreiken van de Vredesprijs aan de oriëntaliste Anne-Marie Schimmel, bekend om haar zeer toegankelijke werken over de Islam : ‘Wat wordt weerspiegeld in de hoofden van velen van ons wanneer de islam wordt genoemd is ‘een niet-menselijk wetboek van strafrecht’ of ‘religieuze intolerantie’ of  ‘onderdrukking van de vrouw’ of ‘fundamentalistische vijandelijkheden’. Dit moet veranderen. Laten wij niet vergeten dat dankzij de golf van islamitische verlichting het oude erfgoed van het westen door zes of zeven eeuwen heen geconserveerd is gebleven’. In een ander gedeelte van zijn betoog verklaart hij: "Is het niet mogelijk dat de oorzaak van gebrek aan begrip van de islam komt door de diepe verankering van dit geloof in het dagelijks leven van de moslim, terwijl wij daarentegen een grotendeels seculiere samenleving vormen? En zo ja, hoe moeten we omgaan met dit probleem?”
De Duitse president heeft voorts erkend dat hij geen idee had van de islam pas na een betere toegang tot de boeken van Anne-Marie Schimmel. Hij pleitte voor een beter begrip van de islam. Hij zei:’Ik geef toe dat we geen andere keus hebben dan om onze kennis van de islamitische wereld te verdiepen, als we ons willen inzetten voor de mensenrechten en democratie’.

De vrouw in de Islam
Als wij praten over de vrouw in de islam ,dan is het uitgangspun de heilige Koran en de overlevering van de profeet Mohammed (vzmh). Het ‘vrouwenvraagstuk’ is in alle opzichten behandeld in deze bronnen. Dit omdat de Quran ook een praktisch boek is, die de moslim en moslima handvaten geeft voor het opbouwen van een solide leven, zij aan zij.
Uit de koran zijn er bewijzen te vinden voor wat ik beweer. Maar eerst een taalopmerking: als een mannelijk woord wordt gebruikt in het Arabisch (overigens geldt dit voor vele talen), dan wordt hier in de meeste gevallen de man en de vrouw bedoeld. Alleen in specifieke situaties wordt de vrouw expliciet genoemd. Voorbeeld:
"(1) Bij de tijd.(2) De mens is te midden van verlies.(3) Behalve degenen die geloven en goede daden verrichten en elkaar aansporen tot de waarheid en aansporen tot geduld"  ( SOERAT AL 'ASR - DE TIJD) .Hier is het duidelijk dat de boodschap voor de vrouw en de man bedoeld is.Alhoewel ik een hele dag kan wijden aan de vrouw in de Quran, noem ik vandaag slechts vier aspecten rond deze thematiek die betrekking hebben op bepaalde soorten verzen:
1-Verzen omtrent gelijkheid in schepping en oorsprong : Allah benadrukt in de volgende verzen dat de man en de vrouw eenzelfde origine hebben.
"O, mensdom! Wij hebben u uit man en vrouw geschapen.Voorzeker,de godvruchtigste onder u is de eerwaardigste bij Allah."  (13Soera 49 Al-Hodjoraat )
 "O, gij mensen, vreest uw Heer, Die u van één enkele ziel schiep en daaruit haar gezellin schiep en uit hen beiden mannen en vrouwen verspreidde." (1.Soera 4 Anisaa)
2-Verzen over verantwoordelijkheid:
De Quran is ook duidelijk over de eigen verantwoordelijkheid van mannen en vrouwen betreffende hun daden, goed of slecht. De beloning is niet gebonden aan sekseverschillen.
(..)Mannen zullen een aandeel hebben in hetgeen zij hebben verdiend en vrouwen zullen een aandeel hebben in hetgeen zij hebben verdiend (..) (13 Soera 4 Anisaa)
De boodschap is dus voor de man als voor de vrouw. De profeet Mohammed (v.z.m.h) heeft de wederzijdse verantwoordelijkheid en afhankelijkheid nadrukkelijk  in zijn afscheidspreek genoemd: “O mannen! Het is waar dat jullie bepaalde rechten hebben over jullie vrouwen, maar zij hebben ook rechten over jullie! Bedenk dat jullie hen als jullie echtgenotes hebben genomen, alleen onder Allah’s vertrouwen en met Zijn toestemming. Als zij zich houden aan hun plicht jegens jullie, dan hebben zij het recht om te worden gevoed en gekleed met vriendelijkheid. Behandel jullie vrouwen goed en wees aardig voor hen, want zij zijn jullie partners en toevertrouwde helpers.”
In sourat Al-Ahzab staat er een lang vers dat veertien eeuwen geleden al een einde heeft gemaakt aan de vernederende positie van de vrouw, een einde aan ongelijkheid in plichten en rechten. De boodschap is bovendien voor iedereen en de verantwoordelijkheid ligt bij iedereen en de beloning voor goede of slechte daden is bepaald door wat ieder doet en niet wie het doet, zoals al in het begin van deze middag is gereciteerd:
"35. Voorwaar, de Moslims en de Moslima's en de gelovige mannen en vrouwen, de gehoorzame mannen en vrouwen, de waarachtige mannen en vrouwen, de standvastige mannen en vrouwen, de mannen en de vrouwen die nederig zijn, de mannen en de vrouwen die aalmoezen geven, de mannen en de vrouwen die vasten, de mannen en de vrouwen die hun kuisheid bewaren, de mannen en de vrouwen die Allah vaak gedenken - voor zulken heeft Allah vergiffenis en een grote beloning bereid. 36. En het betaamt de gelovige man of vrouw niet, wanneer Allah en Zijn boodschapper over een zaak hebben beslist, dat er voor hen een keuze zou zijn in die zaak. En wie Allah en Zijn boodschapper niet gehoorzaamt, is zeker klaarblijkelijk afgedwaald." (Soera 33. Al-Ahzaab)

 3- verzen over zwakheid 
De islam ziet de vrouw niet, zoals men soms beweert, als een zwak individu. Zwakheid is iets onverwachts dat de vrouw en de man in een bepaalde situatie kan overkomen. De vrouw geniet van haar totale verantwoordelijkheid, en draagt wat ze kan dragen aan last. Ze wordt dus niet als zwak gezien omdat ze vrouw is, want in het geval van zware beproevingen heeft de Quran de man en de vrouw genoemd:
"98. Met uitzondering van de zwakken onder de mannen en vrouwen en kinderen, die geen middelen tot hun beschikking hebben, noch een weg kunnen vinden. 99. Dezen zijn het, wie Allah moge vergeven, want Allah is de Inschikkelijke, de Vergevensgezinde. (Soera 3 Annisa)

 4. Verzen over beloningen
Ik denk dat de volgende verzen geen toelichting meer behoeven over dit aspect: 
"Die juist handelt, hetzij man of vrouw en een gelovige is, hun zullen Wij voorzeker een goed leven schenken; en gewis zullen Wij hen belonen naar hun beste werken." ( 97. Soera16 Annahl.) 
De problematiek rondom een achtergestelde positie van de vrouw herkent de islam in feite niet. Ongetwijfeld is er door de eeuwen heen, maar zeker ook in de laatste decennia, de vrouw veel onrecht aagedaan. Er zijn handelingen en fouten gemaakt die noch het verstand noch het geloof accepteren, een kleine greep:
-      geen of weinig recht op erfenis
-      uithuwelijking
-      analfabetisme etc.
Nogmaals wens ik te benadrukken dat dit soort situaties zijn ontstaan door culturele mechanismen in een samenleving die verder gaan dan de islamitische leer en haar niet eigen zijn. Als wij vandaag vragen om verbetering van deze situatie, doen we niets anders dan terugkeren naar de normen en waarden van de islam.
Een goed begrip van de geschriften en een eerlijke, rechtvaardige praktijk van onze erfenis is de garantie voor een betere verstandhouding tussen man en vrouw. We hoeven niets te ‘importeren’ om dit bewerkstelligen.Tot slot, wil ik dit nog kwijt. Is vrijheid dat de vrouw een marktproduct wordt die de man’s lusten moet bevredigen? Reclameborden, modehuizen, voorpagina’s van tijdschriften, bordelen etc. Is dat de weg om haar rechten te bemachtigen?
De materialistische beschaving wil de vrouw als een wilde tegenstander van de man hebben. Terwijl de religie naar de vrouw kijkt als de andere helft van de man, ze complementeren elkaar. De man behoudt zijn mannelijkheid en de vrouw haar vrouwelijkheid en de relatie tussen hun tweeën is een relatie van genegenheid, rust en harmonie en niet van strijd en conflicten:
"En dit is onder Zijn tekenen, dat Hij uit uw midden echtgenoten voor u schiep, opdat gij er rust in mocht vinden, en Hij heeft liefde en tederheid onder u geplaatst. Daarin zijn zeker tekenen voor een volk, dat nadenkt." ( 21Soera 30 Arroem)

                                                                                                    M.W.Jabri

Na de lezing was het tijd voor het debat. De stellingen waarover gedebatteerd en gediscussieerd werden waren:

1. Het feminisme leidt niet naar meer, maar naar minder levensgeluk voor de vrouw.
2. Het debat over vrouwen in de islam wordt te veel gedomineerd door verzet tegen de islam.
3. Het westerse emancipatiemodel werkt niet voor de (moslim)vrouw.
4. De vrouw is geboren voor deeltijdwerk: het is biologisch bepaald.

De geponeerde stellingen wekten aardig wat discussiestof op. Zo werden er vraagtekens gezet bij de definities van de termen ‘feminisme’, ‘levensgeluk’ en ‘emancipatiemodel’. Ook was er een duidelijk tweesplitsing op te merken over de opvatting of het voor de vrouw wel mogelijk c.q. nodig was carrière te maken op een gelijke wijze als een man dat doet?! Al met al kan er gezegd worden dat het een leuke en leerzame middag was geworden.

Tot slot werd de dag afgesloten met een vragenronde en een dankwoord.